Commodore 64

De Commodore 64 is de bekendste Commodore computer, maar waarom?

Met de invoering van de C64 werd het "gewone" publiek bereikt. Niet alleen bedrijven of universiteiten maar iedereen kon nu een homecomputer aanschaffen met grote prestaties. De voorgangers van de C64 de PET /  CBM reeks en niet te vergeten de VIC20 hadden al hun intrede gedaan bij de bedrijven en de elektronica hobbyist. De C64 was er op het juiste moment, had de juiste mogelijkheden en de prijs was sensationeel. De introductie prijs was de helft van vergelijkbare computers. In het begin kosten de C64 net zoveel om te produceren als er voor werd betaald in de winkel. Maar door de enorme hoeveelheid C64's die er geproduceerd werden daalde de productie kosten enorm. Door de goede verkopen waren er al snel vele programma's, boeken en hardware beschikbaar. Commodore heeft nooit veel aandacht besteed aan reclame voor zijn producten, het motto was als het goed is verkoopt het vanzelf. De verkopen van de C64 drukte de concurrenten bijna uit de markt. De enige concurrent die het kon bijhouden was Atari. Commodore was deze periode het grootste computermerk ter wereld. De verkoop cijfers van de C64 zijn niet meer te achterhalen maar ze worden geschat op zo'n 22 miljoen stuks. En dat aantal is een officieel wereldrecord. De C64 is de meest verkochte "home computer" aller tijden. En omdat er geen "home computers" meer worden gemaakt zal dit record altijd blijven bestaan. Op de foto is een zogenaamde revisie A te zien. Dit was de eerste versie van de C64 te herkennen aan zijn zilveren logo's. Omdat er in deze revisie A een fout in zat zijn ze allemaal terug gehaald door Commodore. Behalve een paar en dat zijn nu natuurlijk de verzamelaars objecten. De C64 was in productie vanaf 1982 t/m 1992.

Specificaties
Processor: MOS 6510 / CSG 8500 1 MHz.
RAM geheugen: 64 kbyte (+ 0,5 kbyte kleur geheugen)
ROM geheugen: 20 kbyte (Basic, Kernal, Karakters)
Co-Processor Grafisch: VIC-II
Co-Processor Geluid: SID
Aansluitingen: Expansionpoort, Userpoort, Serielepoort, Datassette, 2 x Joystick, TV, Video, Geluid, voeding

Op de foto is het 2e model te zien, behalve een nieuw uiterlijk is ook het moederbord drastisch gewijzigd, maar is vrijwel 100% compatible met het oude model.

Het gebruik

De C64 is altijd gebruikt voor het spelen van spellen. Dit werd veroorzaakt door de vele spellen die beschikbaar waren en de uitstekende prestaties van de C64. Meeste C64 gebruikers zijn begonnen met een C64 met daaraan een Datassette. Een van de eerste aankopen zal een joystick zijn geweest. Aankoop van spellen was vaak duur met als gevolg dat bijna iedereen gekopieerde / gekraakte software in gebruik had. De gekraakte versies waren meestal populairder omdat de intro's waren verwijderd. Je kon direct het spel laden en met gebruik van een snellader. Computerclubs waren vaak copy-party's en daardoor verspreide gekraakte versies snel. De aanschaf van een monitor was de volgende stap naar een compleet systeem. De C64 doet het perfect op een TV maar die was 's avonds meestal niet beschikbaar (voetbal....). Na een monitor stond de diskdrive op het verlanglijstje. Snellere toegang tot bestanden, makkelijker kopiëren en vinden van software. Maar een diskdrive was een dure aanschaf. Om het systeem compleet te maken was een printer de laatste stap. Printers werden vooral populair nadat programma's zoals PrintMaster, PageFox, The NewsRoom op de markt kwamen.

Spellen: Iedereen heeft wel een favoriet spel, bekende spellen zijn o.a. Pirates!, Impossible Mission, Wizball, The Great Giana Sisters, IK+, Boulderdash, Bubble Bobble, The Last Ninja 2, Maniac Mansion, Defender Of The Crown. Er zijn vele duizenden spellen uitgebracht voor de C64

Grafische programma's: Door de uitstekende prestaties van de VIC-II chip waren tekenprogramma's zeer geliefd voor de C64. Enkele bekende zijn: Koala Painter, Amica Paint, Hi-Eddi, Doodle, Art Studio, Blazing paddles, GeoPaint.

Muziek programma's: De SID was een sensatie en zorgde er voor dat vele muziek maakte op de C64. Het bekendste programma is de Music Maker. Music Maker bestaat uit een soort piano klavier dat op een C64 wordt gezet. De toetsen van klavier drukken op de toetsten van toetsenbord. Het programma zorgde via de SID voor het geluid.

Tekst verwerkers: De C64 als tekstverwerker is wel een beetje behelpen omdat het scherm slechts 40 karakters breed is. Dit werd meestal verholpen door het scherm te scrollen tijdens het invoeren van de tekst. De latere programma's produceerde een preview om de indeling te kunnen zien voordat deze geprint werd. Ook WYSIWYG tekst verwerkers zijn beschikbaar voor de C64. Voorbeelden van tekst verwerkers zijn: EasyScript, Speedscript, VizaWrite, GeoWrite, PrintFox

Kantoor pakketten: Het meest bekende pakket is GEOS. GEOS was een compleet pakket voor de C64 in combinatie met een diskdrive. Ingebouwde snellader, tekstverwerker, database, tekenprogramma, communicatie en nog veel meer. GEOS werd meegeleverd met het nieuwe model C64 (C64 C). Een ander bekend pakket is Mini-Office.

Utility's: Voor specifieke taken zijn speciale programma's beschikbaar. Kopieer programma's voor de Datassette en Diskdrive zijn er in vele soorten. Ook crunchers (zip) waren populair om programma's kleiner te maken om ze daarna sneller te kunnen laden. Communicatie software voor modems, maar ook packet radio zijn beschikbaar. Vaak gebruikte utility's: 10 sec Format, Fast Hackem, Hypra Load, ABCruncher, QuantumLink, Logo, SuperMon, SuperBase.

Demo's: Het fenomeen demo's begon als een soort wedstrijd tussen hackers. Hackers voegde voor het gekraakte programma een intro in. In het begin was dit slechts een tekst of een tekst scroll maar al gauw werd dit uitgebreid tot met sprites of een hires plaatje. Sommige gekraakte spellen werden gekopieerd om de intro en niet het spel. Na een tijdje werden de intro's aparte programma's en werden demo's. Deze demo's lieten zien wat de C64 kon en ook dingen waarvan iedereen dacht dat het niet kon. Tegenwoordig is het maken van een demo verheven tot een kunst. Meeste demo's vullen nu twee kanten van een diskette. Enkele bekende demo's zijn: Deus Ex Machina (Crest), Altered States (Taboo), Insomnia (64ever). Duizenden demo's zijn gemaakt en er zijn websites die deze demo's voor downloaden beschikbaar stellen.

Cartridges: Iedere C64 had wel een cartridge. Meestal is dat een verzameling van handige software. Zoals extra BASIC commando's, Tape-Turbo's, Disk-Turbo's, Machinetaal monitors, Printscreen programma's. Later deden Freezers hun intrede. Met een Freezer kan je een spel of programma onderbreken en wegschrijven naar tape of disk. Meestal werd het hele geheugen inclusief alle registers in gecrunchste vorm opgeslagen en voorzien van een speciale loader. Deze loader zet alle data weer terug in het geheugen en start het programma op de plek waar het onderbroken was. Dit was handig als je midden in een spel wilde stoppen, maar werd ook vaak gebruikt om spellen te kraken. Bekende cartidges zijn: EPIX Fastload, Power Cartridge, Expert Cartridge, Final Cartridge III, Simons Basic, Retro Replay Cartridge.

Randapparatuur: Een enorme verscheidenheid aan apparaten is gemaakt voor de C64 door Commodore maar zeker ook door andere bedrijven. Een paar voorbeelden: Datassette, Diskdrives, Joysticks, Printers, Monitors, Modems, Piano keyborden, Muizen, Touchpads, Eprombranders, Geheugen uitbreidingen (RAM en ROM), Externe processors (SuperCPU). Besturingen voor robot armen, model treinen, licht shows, dia shows.

Op de foto een speciale uitvoering van de C64. Deze speciale uitvoeringen waren vooral populair in Engeland. De speciale uitvoeringen hadden meestal een bepaald thema en bestonden uit een grote doos met daarin een C64, datasette, joystick en spellen.

Maak kennis met de Chips.

Een C64 is gemaakt uit vele onderdelen die samen een werkende computer maken. We zullen de belangrijkste onderdelen hier behandelen.

De VIC-II

De VIC-II chip is het centrale onderdeel van de C64. VIC is de afkorting van Video Interface Chip. De VIC-II zorgt voor de hartslag (timing) van het systeem, de toegang tot de databus, het "verversen" van het geheugen maar natuurlijk ook de weergave op het scherm. Omdat de C64 voornamelijk werd gebruikt met een televisie is het uitgangssignaal van de C64 ook afgestemd op de televisie standaard. Dit had als gevolg dat er verschillende VIC-II zijn geproduceerd.

• 6569 - PAL-B (Europa, Afrika, Asië, Australië)
• 6572 - PAL-N (Brazilië)
• 6573 - PAL-M (Argentinië, Uruguay)
• 6567 - NTSC (Noord Amerika, Zuid Amerika, Japan)
• 8565 - HMOS-II PAL voor 2e generatie C64 (C/G/GS)
• 8562 - HMOS-II NTSC voor 2e generatie C64 (C/G/GS)

Technische specificaties:
Tekst: 40 x 25 karakters met 8 x 8 pixels
Hires: 320 x 200 pixels, Multicolor: 160 x 200 pixels
Sprites: 8 met detectie op "botsen" sprite-sprite en sprite-achtergrond
Kleuren: 16
Smooth scrolling, screen blanking
Lightpen
Geheugen bereik: 16 kbyte

Tekst: Op het scherm kan je 1000 karakters plaatsen. De karakters komen normaal gesproken uit het CHAR ROM maar je kan de ook een eigen ontworpen karakters gebruiken. In de gewone tekst modus zijn er slechts 2 kleuren, de achtergrond en de karakter-kleur. Maar er is ook een multicolor modus dan zijn er 4 kleuren mogelijk, dit beperkt de resolutie echter van 8 x 8 pixels tot 4 x 8 pixels.

Hires: In plaats van karakters wordt nu het scherm gevuld met 320 x 200 = 64000 pixels dit neemt echter wel een behoorlijk stuk van het geheugen in beslag (8 kbyte). Ook hier is een multicolor mode mogelijk die de resolutie beperkt tot 160 x 200 = 32000 pixels.

Sprites: Dit zijn kleine blokjes (24 x 21 pixels) die je over het scherm kan bewegen zonder dat ze de karakters, hires of andere sprites beïnvloeden. Ze zweven als het waren over het scherm. Je kan wel detecteren of ze iets raken, wat perfect was voor het maken van spellen.

Kleuren: Er zijn 16 verschillende kleuren.

Smooth scrolling en screen blanking: De VIC kan het gehele scherm per pixel verschuiven in alle richtingen (smooth scrolling). Om nu iets vanuit niets tevoorschijn te laten komen wordt het zichtbare scherm verkleind tot 38 x 23 karakters. Je kan dan in het afgedekte (screen blanking) gedeelte iets neerzetten en dan het zichtbare gedeelte binnen schuiven. Het schuiven is beperkt tot 8 pixels, dus na 8 pixels moet je alle data op het scherm 8 pixels verplaatsen en opnieuw beginnen met schuiven. Behalve screen blanking tot 38 x 23 kan je ook het hele scherm uitzetten. Omdat dan de VIC-II bijna niks meer te doen heeft krijgt de processor (6510) meer tijd en kan je een programma iets sneller laten lopen.

Lightpen: Als je met een "light-gun" of "light-pen" op het scherm schiet of klikt dan kan de VIC-II je vertellen welke positie op het scherm dat was.

Geheugen: Vreemd is dat de VIC-II slechts 16 kbyte kan bereiken, dit werd opgelost door de VIC-II verplaatsbaar te maken. Je kan aangeven welke van de 4 blokken van 16 kbyte de VIC-II zich mee bezighoudt.

De VIC-II chip is echter slimmer dan de originele specificaties, al snel ontdekte programmeurs eigenaardigheden van de VIC-II. De beperking van 8 sprites werd al gauw teniet gedaan. Als de VIC-II de sprites op het scherm heeft gezet kan je opnieuw de plaats van de sprites aangeven. Hoe sneller het programma wat de sprites neerzet hoe meer sprites er op het scherm kunnen. Ook de borders (zijkant van het scherm) konden "open" worden gezet zodat je op die plek ook sprites kan neerzetten. ook het aantal kleuren is niet 16, als je heel snel wisselt tussen twee kleuren krijg je een kleur wat daar tussen zit, daardoor ontstaan tientallen extra kleuren. Nadeel is wel dat het scherm een beetje knippert. De mogelijkheden van de VIC-II zijn dan ook de uitdaging voor de "scene" om er alles uit te halen wat maar te bedenken is. Er zijn tekens nieuwe demo's die weer nieuwe mogelijkheden laten zien.

Er zijn ook wat problemen, omdat de VIC-II de timing regelt en afhankelijk is van PAL of NTSC is de timing in de PAL en NTSC computers ook verschillend. Voor simpele grafische toepassingen is dit geen probleem, maar toen de "scene" begon met het maken van demo's en intro's werden de verschillen zichtbaar. Als er ingewikkelde grafische mogelijkheden worden gebruikt is het nodig om zogenaamde PAL en NTSC fixes te maken voor het programma.

Op de foto de draagbare versie van de C64 de SX-64. Hier is een C64 gecombineerd met een 1541 diskdrive en een kleuren monitor. Het afneembare toetsenbord is de deksel op voorkant van de SX-64.

De Central Processing Unit 6510 (8510)

De rekenkracht van de C64 wordt verzorgt door de 6510 in het oude model en de 8500 in het nieuwe model.

Technische specificaties:
Databus: 8 bits
Adresbus: 16 bits
I/O bus: 6 bit
Interrupts: IRQ, NMI, RDY
Snelheid: 1 MHz
Instructies: 150 

Databus: De 6510 werkt, net zoals alle processors, met het binaire systeem. Dat wil zeggen er zijn maar 2 mogelijkheden aan of uit, dit wordt aangeduid met een 0 of een 1. Dit wordt een bit genoemd. Als je een 8 bits brede data bus hebt dan zijn dit de mogelijkheden: 00000000 t/m 11111111. Een waarde van 8 bit breed wordt een byte genoemd. In ons decimale getallen stelsel is dat van 0 t/m 255. Alle verwerkingen zijn dan ook beperkt tot getallen van 0 t/m 255, wil je grotere getallen verwerken dan moet je het getal in meerdere stukken hakken en apart verwerken.

Adresbus: Met de adresbus kan de processor iets kan aanwijzen in het geheugen. De beperking is de breedte van de bus, met 16 bits kan je een getal maken tussen 00000000 00000000 t/m 11111111 11111111 of te wel tussen 0 en 65536. De 6510 kan dus 64 kbyte adresseren. Maar er zijn geheugen uitbreidingen voor de C64 van 256 kbyte? Als je meer dan 64 kbyte wil adresseren dan moet je wisselen tussen geheugen banken (bank-switching) Deze truc is bijvoorbeeld gebruikt in de PET / CBM reeks en de C128. De processor kan slechts 64 kbyte tegelijkertijd zien.

I/O bus: Dit gedeelte is de uitbreiding ten opzichte van de 6502 processor (PET/CBM, VIC20). En dit is ook het geheim van het succes van de C64. Deze bus kiest hoe de C64 er van binnen uitziet. Deze bus is 6 bits breed en geeft in theorie 64 mogelijkheden. De data op deze bus wordt door de PLA gebruikt om te schakelen met het geheugen in de C64. De maximale ruimte binnenin de C64 is 64 kbyte maar in werkelijkheid zit er het volgende in: 64 kbyte RAM, 8 kbyte KERNAL, 8 kbyte BASIC, 4 kbyte karakters, 0,5 kbyte kleur RAM, 2 x 8 kbyte aan cartridges, Registers van de SID en VIC. Normaal past dit niet in een 64 kbyte systeem maar met slim schakelen kan je alles gebruiken alleen niet tegelijk. Als je BASIC gebruikt kan je het RAM geheugen "onder" BASIC niet gebruiken, vandaar ook de melding bij het aanzetten van 38911 BASIC BYTES FREE. Maar als je BASIC niet nodig hebt schakel je het gewoon even uit en je kan weer bij het RAM geheugen.

Interrupts: Een interrupt is een onderbreking. De processor kan worden stilgezet. Als de VIC-II meer tijd nodig heeft dan wordt de processor stil gezet via een interrupt.

Snelheid: De systeem snelheid van de C64 is 1 MHz wat wil zeggen dat er 1 miljoen acties per seconden worden uitgevoerd. De processor voert dus 1.000.000 acties uit per seconden. De snelste instructie heeft aan 2 actie genoeg maar de langzaamste heeft 7 acties nodig.

Instructies: Het aantal instructies is 150 maar in theorie zijn er 255 mogelijk. Programmeurs hebben door experimenteren extra instructie gevonden. Maar dit zijn eigenlijk ingebakken fouten en horen niet tot de echte instructie. Er zijn instructie die alleen maar data verplaatsen zoals LDA (Laad de accu met een waarde) maar ook reken instructie zoals ADD (tel bij de accu een waarde op) ook instructie die "rommelen" met een waarde zoals ROR die de bits een plekje naar rechts opschuift.

Op de foto de C64 Games System. Dit is de toetsenbord loze versie van de C64. De GS werd uitgebracht als concurrent van het Nintendo Entertainment System.

De SID (6581 / 8580)

De muzikale chip van de C64. SID is de afkorting van Sound Interface Device. De SID is wereld beroemd ook buiten de C64. Toen de chip uitgebracht werd was die vergelijkbaar met professionele synthesizers. De SID werd ook toegepast als stand-alone apparaten zoals de SID Station.

Technische specificaties:
Oscillators: 3
Golfvormen: 4
Enveloppe generator
Volume regeling
Synchronisatie / Ringmodulatie / Filters
Random generator
Analoge ingangen: 2

Oscillators: Een oscillator is een mechanisme om een signaal te maken met een bepaalde frequentie. De oscillators in de SID kunnen hebben een frequentie bereik van circa 0 - 4000 Hz.  De frequentie is aan te passen in 65536 stappen (16 bit)  De oscillators zijn onafhankelijk van elkaar. De oscillators worden ook wel stemmen genoemd.

Golfvormen: Het signaal opgewekt door een oscillator kan verschillende vormen hebben. De SID kent de sinus-vorm, zaagtand-vorm, blok-vorm en ruis. Elke vorm geeft een ander effect met dezelfde frequentie.

Enveloppe generator: Een enveloppe generator is gemaakt om een echte toon na te doen. Bij echte muziek instrumenten is het volume van de toon niet gelijk van begin tot het eind. Bij de envellope generator zijn de volgende instellingen te maken: Attack - dit is het begin van de noot van volume 0 tot volume maximaal. Decay - dit is het gedeelte van het maximale volume tot het gewenste volume. Sustain - dit is het gedeelte van de toon waarbij het volume constant is. Release - dit is het laatste gedeelte waarbij het volume van de gewenste waarde terug zakt naar volume 0.

Volume regeling: Het volume van de SID kan geregeld worden in 16 stappen (0-15)

Synchronisatie / Ringmodulatie / Filters: Bij synchronisatie worden 2 signaal vormen gecombineerd wat een bepaald effect geeft. Ring modulatie produceert hogere harmonische zodat je het geluid van een bel of gong kan nadoen. Met filters kan je in een bepaalde frequentieband het geluid dempen.

Random generator: De SID doet niet alleen het geluid maar ook nog wat andere dingen. Een daarvan is het maken van random (willekeurige) getallen. Die door het BASIC commando RND gebruikt worden.

Analoge ingangen: Een andere taak is het inlezen van analoge signalen. Dit is het uitlezen van de Paddles. De paddle bestaat uit een potentiometer. Dit is een variabele weerstand. Binnen in de SID zit een condensator (dit lijkt op een oplaadbare batterij) deze wordt opgeladen door de weerstand van de paddle. Is de weerstand laag dan zal de stroom hoog zijn en is de condensator snel opgeladen. Is de weerstand hoog dan zal de stroom laag zijn en dan duurt het opladen langer. De gemeten tijd is de waarde (positie) van paddle. Voor wie goed heeft opgelet zal afvragen hoe kan je 4 paddles inlezen met slechts 2 ingangen. Dit wordt gedaan door een paar elektronische schakelaars. Er wordt snel gewisseld tussen de paddles en worden steeds om en om 2 paddles ingelezen. 

Op de foto een van de meest gewilde verzamelaars objecten, de Gouden C64. De Gouden C64 is uitgebracht ter gelegenheid van de verkoop van de 1.000.000 ste C64 in Duitsland. De C64 is een C64 G model met een goud kleurige verflaag gemonteerd op een acryl-glas plaat met daarop een printplaat layout van een Commodore PC. Er zijn circa 200 van deze C64 gemaakt. De nummers beginnen vanaf 1.000.000. De nummers tot 1.000.100 werden weggeven aan personeel van Commodore Duitsland en de hogere nummers werden uitgedeeld aan pers en leveranciers tijdens een groot feest. De Gouden C64 is een volledig werkend model.

De CIA

De CIA heeft niets te maken met de Central Intelligence Agency maar zijn 2 chips binnenin de C64. Deze chips vinden uit wat erbuiten de C64 gebeurt. (Misschien hebben ze toch wat met de Central Intelligence Agency te maken?) CIA staat voor Complex Interface Adapter.

Technische gegevens:
Programmeerbare I/O: 16
Timers: 2
Klok: 1
Schuifregister: 1 x 8 bit

Programmeerbare I/O: I/O staat voor Input / Output of te wel Ingangen / Uitgangen. Een paar toepassingen van deze I/O zijn het inlezen van het toetsenbord, inlezen van de joysticks en inlezen of aansturen van de userport.

Timers: Met deze timers kan een signaal worden gemaakt van een bepaalde tijdsduur. Dit wordt bijvoorbeeld gebruikt om een RS-232 signaal te maken.

Klok: De CIA beschikt ook over een 24 uurs klok, echter moet je elke keer als de C64 opstart de klok weer goed zetten.

Schuifregister: Dit wordt gebruikte voor het omzetten van paralelle (byte) data naar seriële (bit) data voor de IEC bus (printer / diskdrive) en omgekeerd.

Op de foto de C64 G. Dit is een behuizing van het eerste model C64 maar met de binnenkant van het tweede model (C64 C). Een van de reden was dat het bekenden overleg piano-toetsenbord SFX niet meer paste op het C-model. De kleur is ook afwijkend, deze is veel lichter dan de bruine C64. Ook werd de C64-G uitgebracht compleet met joystick en spellen op een cartridge. De C64-G is er zowel met een zwart toetsen bord als met een wit toetsenbord.

De ROM's

In de C64 zitten een aantal ROM's dit zijn geheugens met een vaste inhoud, je kan er wel uit lezen maar niet in schrijven.

KERNAL: Belangrijkste ROM is de KERNAL ($E000-$FFFF - 8 kbyte), daarin zit het operating system van de C64. In de kernal zit bijvoorbeeld het gedeelte wat programma's van en naar de diskdrive en datassette kan sturen het printen van tekst op het scherm of de printer enz.

BASIC: Een andere ROM is de BASIC ($A000-$BFFF - 8 kbyte). Hierin zit de BASIC interpreter. De BASIC interpreter vertaald de BASIC commando's naar machinetaal. Machinetaal is de enige taal die de processor van de C64 verstaat.

CHAR: De tekens die je op het scherm ziet komen uit de CHARacter ROM. ($D000-$DFFFF - 4 kbyte)

PLA: De PLA lijkt op een ROM en kan ook vervangen worden door een (zeer snelle) EPROM maar is eigenlijk een speciaal ontworpenschakelaar die afhankelijk van de ingangen uitgangen aanstuurt. De werking is gelijk aan een ROM

De ROM's kunnen vervangen worden door eigen gemaakte (EP)ROM's. Bij ingebouwde snelladers voor diskdrives wordt de KERNAL ROM aangepast. Om compatible te blijven werd meestal de originele ROM ook weer ingebouwd en kan je met een schakelaar kiezen welke ROM je wilt gebruiken. 

Op de foto de Drean C64. Drean was een Argentijnse firma die een eigen versie van de C64 (ook andere Commodore computers) uitbracht in Argentinie. De reden van deze eigen versie was dat import belastingen op computers enorm hoog waren. De moederborden waren afkomstig van Commodore, de rest werd in Argentinië gemaakt zoals de voeding, behuizing, verpakking e.d. Opvallend is dat in de Drean's de revisie A moederborden zijn toegepast zelfs in het C64 C model.

De aansluitingen

De C64 beschikt over diverse aansluitingen. Alle hebben hun eigen functie, maar zijn niet altijd nodig voor elke toepassing.

Userport: De userport is een gebruikerspoort om externe apparatuur buiten de C64 te kunnen aansturen, voorbeelden zijn: Modems, Parallelle printers, Parallelle diskdrivers, relais, robots, EPROM programmers en nog veel meer. Opvallend is dat je elke ingang ook als uitgang kan gebruiken en dat ook nog onafhankelijk van elkaar.

Datassette: De Datassette is de cassetterecorder ingang van de C64. Omdat diskdrives vrij duur waren werden computers meestal voorzien van een cassette recorder aansluiting. Bij de Commodore computers was dit geen willekeurige cassette recorder. Omdat daardoor alle datasettes gelijk waren waren er weinig problemen met inlezen van software. Voorwaarde was wel dat de lees / schrijfkop van de datassette correct stond afgesteld. Het gebruik van cassettes werd nog populairder nadat de tape-turbo's waren ontwikkeld. Cassette software kon daarmee sneller worden geladen dan met een standaard diskdrive.

IEC: De IEC poort is een seriële verbinding met randapparatuur zoals de diskdrive en printer. De seriële poort was beperkt in snelheid. Wie een echt snelle diskdrive wilde liet meestal zijn C64 en diskdrive ombouwen naar een parallel systeem. De commando's van en naar de diskdrive werden verstuurd via de (seriële) IEC bus maar de dat ging via de (parallelle) userpoort.

Video: Via de video wordt het beeld-signaal naar een monitor verstuurt, tevens is het geluid via deze aansluiting beschikbaar. Met de video aansluiting wordt meestal een beter beeld verkregen dan via de RF aansluiting.

RF: Dit is ook een video en audio signaal maar dan geschikt voor de televisie.

Expansionport: De expansionport is de uitbreidingspoort. De aansluitingen van deze poort zijn verbonden met de adres- en databus. De toepassing zijn meestal ROM's of te wel programma's die in een EPROM zijn opgeslagen en direct beschikbaar zijn zonder in te laden. Veel ROM's waren spellen, maar ook een groot deel waren snelladers, machinetaal monitors e.d. De bekende zijn de PowerCartridge, Final cartridge III. Later kwamen ook meer exotische uitbreidingen zoals de SuperCPU die de C64 20x sneller maakte. ook geheugen uitbreidingen waren beschikbaar via de expansionpoort die het geheugen van de C64 uitbreiden naar wel 256 kbyte en meer.

Voeding: Vanzelfsprekend heeft de C64 voeding nodig om zijn elektronische onderdelen te laten werken. De voeding levert 5 volt gelijkspanning voor de IC's en 9 volt wisselspanning die binnenin de C64 wordt omgezet naar 12 volt gelijkspanning voor o.a. de SID. De 9 volt wisselspanning gaat ook naar de Userport. Dit was nodig voor bijvoorbeeld een EPROM programmer.

Joystick: Waarschijnlijk de meest belangrijkste aansluiting. De joystick is onmisbaar voor het spelen van spellen maar de aansluiting kan ook gebruikt worden voor de licht-pen, paddles en een muis.

Op de foto de Web-it. Dit is eigenlijk helemaal geen C64, zelfs geen Commodore. De Web-it is een PC met een TV uitgang. De bedoeling was een goedkope internet PC die je kon aansluiten op je TV en via de ingebouwde modem op de telefoonlijn. In een poging om de verkoop te stimuleren werd een Commodore C64 emulator ingebouwd. Alle data binnen in de Web-it staat in een Flash geheugen.

Helaas was het geen succes mede omdat de Web-it vaak stuk ging en de TV resolutie te laag was voor internet gebruik.

De C64 modellen reeks:

• C64 (Revisie A) - 1982 - Werd na ontdekken van een fout teruggehaald door Commodore. Herkenbaar aan de zilverkleurige logo's.
• C64 - 1982 - Het oude model C64 - Kenmerken: Bruine kleur, broodkast model, regenboog logo.
• C64 SX - 1984 - De draagbare versie van de C64 met ingebouwde diskdrive en monitor.
• C64 C - 1986 - Het nieuwe model C64 - Kenmerken: Witte kleur, slim-line model, Personal Computer logo.
• C64 G - 1986 - Het oude model C64 met een nieuw kleurtje (beige) en een nieuw type moederbord.
• C64 ALDI - 1986 - De Duitse supermarkt keten ALDI bracht zijn eigen versie van de C64. Het enige verschil was dat ipv een zwart toetsenbord het witte toetsenbord van de C64 C was gemonteerd. Ook afwijkend was dat de 9 volt wisselspanning niet op de userpoort aanwezig was.
• C64 GS - 1990 - De toetsenbord loze versie van de C64. Een poging om de spelcomputer van bijvoorbeeld Nintendo het leven zuur te maken. Toetsenbord werd wegelaten en de cartridge poort zit aan de bovenkant van de computer. Maar omdat de meeste spellen gebruik maken van het toetsenbord waren maar weinig spellen beschikbaar en werd de C64 GS al snel weer uit de winkel gehaald.
• De Gouden C64 - 1985 - Een speciale gelimiteerde uitvoering van de C64 ter gelegenheid van de 1.000.000 ste verkoop in Duitsland. Door de lage oplage van circa 200 een gewild verzamelaars object.
• Educator - 1983 - Ook bekend als de PET64 of 4064. Dit was een C64 in een PET behuizing met ingebouwde groen monitor en bedoeld voor scholen.
• Max machine - 1983 - Dit is een Japanse versie van de C64 met een andere behuizing. Kenmerken een niet te gebruiken toetsenbord en te weinig geheugen, daardoor alleen geschikt als spelcomputer zoals de C64 GS.
• C64 Japan - 1982 - De Japanse versie van de C64 heeft een aangepast toetsenbord en CHAR ROM. Daardoor werden de Japanse  tekens beschikbaar op de C64. Echter werd er veel software ontwikkeld buiten Japan die niet compatible was met de aangepaste Japanse versie. Veel Japanse C64 zijn later ook omgebouwd naar het normale model.
• Drean C64 - 1983 - I.v.m. hoge import belastingen werd in Argentinië de C64 door de firma Drean geassembleerd uit originele commodore onderdelen en eigengemaakte onderdelen.
• Drean C64 C - 1986 - Ook het nieuwe model werd door de firma Drean geassembleerd echter met het oude model moederbord.
• C64 LCD - 198? - Er bestaat ook een laptop uitvoering van de C64 met een LCD scherm. Echter is dit slechts een proto-type en is er waarschijnlijk ook maar 1 van gemaakt.
• C64 Australian - 1986 -  Commodore kondigde het nieuwe model C64 C aan. Dit gaf een Australische firma een geweldige idee. Het maken van een nieuwe behuizing om je oude model te upgraden.
• Web-it - 1998 - Internet PC met ingebouwde C64 emulator om aan te sluiten op de televisie.
• De speciale edities: Vooral in Engeland werd de C64 verkocht in speciale uitvoeringen, meestal rond Kerstmis. Deze uitvoeringen bestonden meestal uit een grote doos met daarin een C64, Datasette, Joysticks en spellen. Bekende uitvoeringen zijn: Terminator, Batman, Nightmoves, TestPilot, Compendium enz.

Op de foto de Commodore MAX Machine. Dit is een Japanse versie van de C64 met een andere behuizing. Er werd bezuinigd op het ontwerp (toetsenbord, geheugen, aansluitingen) met als resultaat een verkoop flop.